4 lata „Apteki dla Aptekarza” – europejskie wzorce oraz dalsza profesjonalizacja rynku

25 czerwca br. mijają 4 lata od momentu wejścia w życie ustawy porządkującej i regulującej krajowy rynek apteczny, której głównymi celami są profesjonalizacja aptek, wykorzystanie potencjału zawodowego farmaceutów w systemie ochrony zdrowia i zapewnienie równego dostępu do leków. Choć nowelizacja Prawa farmaceutycznego zwana „Apteką dla Aptekarza” od początku budziła sprzeciw części przedsiębiorców i korporacyjnych sieci aptecznych, jej wprowadzenie, jak pokazują kolejne lata, było krokiem w słuszną stronę.

Dostęp do aptek wciąż swobodny

Zahamowanie często sztucznie pompowanej bańki związanej z niemal nieograniczonym otwieraniem aptek, przy zachowaniu swobodnego dostępu do leków dla pacjentów, stanowiło jeden z priorytetowych celów „Apteki dla Aptekarza”. Po 4 latach funkcjonowania regulacji, na rynku wciąż istnieje ponad 13,2 tys. podmiotów aptecznych (aptek i punktów aptecznych), które w pełni zaspokajają potrzeby zdrowotne Polaków. Masowy trend powstawania aptek niemal „drzwi w drzwi” obserwowany w dużych miastach, został ograniczony, dzięki czemu od momentu wejście w życie regulacji na wsiach i w małych miejscowościach o liczbie mieszkańców poniżej 20 tys. powstało blisko 500 aptek.

Pośrednio ustawa przyczyniła się także do ograniczenia nielegalnego wywozu leków za granicę, który jest jedną z głównych przyczyn braków leków ratujących życie. Zezwolenie na prowadzenie apteki, w związku z naruszeniami prawa cofnięto już ponad 400 placówkom.

Europejskie wzorce w polskim prawodawstwie

Międzynarodowe statystyki jasno wskazują, że wprowadzona w 2017 r. ustawa jest zgodna z przyjętym modelem rynkowym, w oparciu o który funkcjonuje aktualnie ponad 80% aptek w kilkunastu europejskich krajach. Oprócz Polski należą do nich m.in.: Niemcy, Belgia, Dania, Francja, Estonia, Finlandia, Słowenia czy Hiszpania. Nie bez znaczenia dla swobodnego dostępu do zaopatrzenia w produkty lecznicze ma odległość jaką musi pokonać pacjent, aby dotrzeć do najbliższej apteki.  Zgodnie z europejskimi danymi, niemal wszyscy mieszkańcy Europy (99%) są w stanie dotrzeć do apteki w ciągu 30 minut, a ponad połowa (58%) mieszka w miejscu oddalonym od najbliższej apteki o 5 minut. Aktualna liczba podmiotów aptecznych w Polsce, regulowana ustawą „Apteka dla Aptekarza”, bez przeszkód umożliwia utrzymanie dostępności placówek aptecznych dla pacjentów.

Regulacja jednym z filarów profesjonalizacji sektora

W obliczu licznych i kluczowych zmian legislacyjnych, które zostały wprowadzone na przestrzeni ostatnich lat, należy podkreślić, że ustawa „Apteka dla Aptekarza” stanowi ważny krok w kierunku profesjonalizacji sektora aptecznego. Dopełnia ona wachlarz wprowadzonych w ostatnim czasie regulacji, których zadaniem jest skupienie uwagi farmaceuty przede wszystkim na pacjencie i jego potrzebach zdrowotnych. Kluczową z nich jest bezdyskusyjnie ustawa o zawodzie farmaceuty, która otwiera przestrzeń dla realizacji usług z zakresu opieki farmaceutycznej i wprowadza regulacje zapewniające samodzielność i niezależność zawodową farmaceutów.

Wykładnia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) jasno wskazuje, że przyjęty model „Apteki dla Aptekarza” sprzyja realizowaniu przez farmaceutów tego rodzaju aktywności, gwarantując zachowanie wysokiej jakości świadczonych usług zdrowotnych. Za słuszną przyjmuje się więc opinię Komisji Europejskiej z dnia 02.07 2020 r., która wskazuje, że „(…) niezależność zawodową najlepiej zabezpieczyć w aptekach będących własnością zawodowych farmaceutów. W takich aptekach farmaceuci mogą podejmować decyzje istotne dla zdrowia pacjentów bez obawy o możliwość ingerencji ze strony właścicieli aptek niebędących farmaceutami, którzy ze względów komercyjnych mogą być skłonni do wpływania na codzienne zarządzanie swoimi aptekami”.

Fundament rynku aptecznego

„Apteka dla Aptekarza” stanowi jedną z przełomowych regulacji wprowadzonych do polskiego systemu prawnego w ostatnim dziesięcioleciu. Cztery lata jej funkcjonowania przyczyniły się do zahamowania rynkowych patologii, stabilizacji i profesjonalizacji rynku aptecznego. Ustawa jest jednym z  fundamentów stanowiących podstawę dla rozwoju opieki farmaceutycznej i umocnienia roli farmaceutów w systemie, które niezaprzeczalnie w dłuższej perspektywie czasowej przyczynią się do zwiększenia efektywności terapeutycznej i ekonomicznej polskiej opieki zdrowotnej.

                                                                                                                                                              ***

„Apteka dla Aptekarza” – wprowadzone zmiany w skrócie

Zgodnie z przepisami, nową aptekę może prowadzić tylko farmaceuta lub farmaceuci w ramach wybranych spółek osobowych (tzw. „Apteka dla Aptekarza”). W przypadku nowych placówek obowiązują kryteria geograficzno-demograficzne przy ich powstawaniu, a więc 3 tys. mieszkańców w danej gminie na jedną aptekę oraz odległość między sąsiadującymi placówkami, która wynosi co najmniej 500 metrów. To kryterium nie obowiązuje, jeśli nowa apteka powstanie w odległości 1 km od obecnie istniejącej. Ten zapis rozwiązuje wszelkie wątpliwości co do powstawania nowych aptek wszędzie tam, gdzie nie będą spełnione kryteria demograficzne, w szczególności na terenach wiejskich i małych miejscowościach.