Zmiany systemowe stają się faktem. Ustawa o zawodzie farmaceuty wchodzi w życie
16 kwietnia br. wchodzi w życie ustawa o zawodzie farmaceuty. Głównymi celami wyczekiwanej przez środowisko regulacji jest wykorzystanie potencjału zawodowego farmaceutów i aptek, stworzenie możliwości prawnych, które pozwolą aptekom na prowadzenie dodatkowych usług na rzecz pacjentów oraz zapewnienie niezależności i samodzielności farmaceutów w wykonywaniu ich obowiązków zawodowych.
Pacjent pod dobrą opieką
Wejście w życie ustawy o zawodzie farmaceuty to jeden z najważniejszych kroków umożliwiających realizację przez farmaceutów na rzecz pacjentów usług z zakresu opieki farmaceutycznej. Wprowadzenie do polskiego systemu ochrony zdrowia nowego świadczenia zdrowotnego jest szczególnie istotnie z uwagi na rosnącą liczbę pacjentów w wieku senioralnym oraz stopniowo malejącą liczbę lekarzy i pielęgniarek w Polsce. W związku z trwającą od wielu miesięcy pandemią COVID-19, nie bez znaczenia dla opieki nad pacjentami pozostaje również ograniczony dostęp do konsultacji lekarskich. Dlatego w niedalekiej przyszłości pacjenci będą mogli skorzystać z pierwszych świadczeń zdrowotnych realizowanych przez farmaceutów. Stopniowo rozwijany i wdrażany w aptekach wachlarz usług farmaceutycznych, do których zalicza się m.in.: pomiar ciśnienia, poradę w przypadku drobnych dolegliwości czy przeglądy lekowe realizowane w aptece i w szpitalnym oddziale, umożliwi holistyczne podejście do jego choroby, racjonalizację farmakoterapii i poprawę komfortu zdrowotnego. Podobne rozwiązania z powodzeniem funkcjonują m.in we Włoszech, Danii, Belgii, Wielkiej Brytanii czy Kanadzie, gdzie w ramach przeglądów lekowych dedykowanych pacjentom z chorobami przewlekłymi m.in astmą, farmaceuta przyczynia się do znacznej poprawy zaleceń lekarskich oraz efektywności kosztowej farmakoterapii.
Samodzielność zawodowa farmaceuty podstawą bezpieczeństwa pacjenta
Podejmowanie decyzji dotyczących sprawowania opieki farmaceutycznej (np. udzielania porad), a także kierowania apteką bez nacisków i zewnętrznych wpływów jest podstawą bezpieczeństwa pacjenta, a także główną zasadą etyki zawodowej farmaceuty. Aby opieka farmaceutyczna mogła być realizowana zgodnie z założeniami, ustawa wprowadza regulacje zapewniające samodzielność i niezależność zawodową farmaceutów, za której naruszenie aptece może grozić nawet cofnięcie zezwolenia.
Nowa rola i uprawnienia kierownika apteki
Ustawa zmienia także wymogi jakie powinien spełnić kandydat na kierownika apteki. Zgodnie z nową regulacją kierownikiem apteki ogólnodostępnej może zostać wyłącznie osoba posiadająca odpowiednią specjalizację lub określony staż pracy, natomiast kierownikiem apteki szpitalnej lub zakładowej osoba posiadająca odpowiednią specjalizację wraz z określonym stażem pracy. W przypadku ubiegania się o stanowisko kierownicze w aptece ogólnodostępnej, farmaceuta musi spełniać łącznie następujące warunki: posiadać tytuł specjalisty w dziedzinie farmacji aptecznej, klinicznej lub farmakologii oraz co najmniej dwuletni staż pracy w aptece ogólnodostępnej w pełnym wymiarze czasu pracy, lub posiadać co najmniej pięcioletni staż pracy w aptece ogólnodostępnej w pełnym wymiarze czasu pracy. Kierownikiem apteki szpitalnej lub zakładowej może być natomiast farmaceuta – specjalista w dziedzinie farmacji szpitalnej, farmacji klinicznej lub farmacji aptecznej, który posiada co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu w aptece szpitalnej lub zakładowej.
Regulacja określa także nowy zakres obowiązków kierownika apteki i wskazuje na jego samodzielność w podejmowaniu określonych decyzji. Dotyczą one m.in.: obsady personelu, sprawowania opieki farmaceutycznej, obrotu produktami leczniczymi oraz reprezentowania apteki wobec Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodnie z regulacją obowiązkiem kierownika jest także weryfikacja czy nabywane produkty lecznicze pochodzą wyłącznie od podmiotów posiadających odpowiednie zezwolenia oraz przeprowadzanie, nie rzadziej niż raz do roku, wewnętrznych kontroli w aptece.
6-dniowy urlop szkoleniowy
Sprawowanie opieki farmaceutycznej oraz wykonywanie innych zadań zawodowych wiąże się z ciągłym podnoszeniem kompetencji. Nowym zapisem uregulowanym ustawą o zawodzie farmaceuty jest 6-dniowy płatny urlop szkoleniowy przysługujący farmaceucie w każdym roku kalendarzowym. Urlop obowiązuje zarówno na dokształcanie się w zakresie zagadnień związanych ze sprawowaniem opieki farmaceutycznej, jak i spełniania obowiązku ustawicznego kształcenia zawodowego.
Pierwsze pilotaże usług farmaceutycznych przed nami
Wejście w życie ustawy o zawodzie farmaceuty zbiega się terminem opublikowania raportu Ministerstwa Zdrowia „Opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia”. Celem dokumentu opracowanego wspólnie z przedstawicielami Narodowego Funduszu Zdrowia, Naczelnej Izby Aptekarskiej oraz środowiskiem akademickim, jest przedstawienie modeli i rozwiązań dotyczących opieki farmaceutycznej, które z powodzeniem mogą być zaimplementowane w Polsce. Kompleksowa analiza siedmiu kluczowych usług, opracowana przez Zespół ds. opieki farmaceutycznej, ma za zadanie usprawnić opiekę zdrowotną i wykorzystać potencjał zawodowy farmaceutów. Do planowanych usług zaliczają się:
Przeglądy lekowe
Najbardziej rozbudowana usługa opieki farmaceutycznej. Przeglądy lekowe wykonywane są w celu wykrycia problemów lekowych, które obejmują potencjalnie niepoprawną farmakoterapię, interakcje między lekami, stosowanie nieprawidłowych dawek, działania niepożądane czy nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Usługa mogłaby zostać wprowadzona w polskich aptekach w formie pilotażu finansowanego ze środków publicznych w przypadku osób dorosłych, którzy przyjmują 5 i więcej leków jednocześnie. Do usługi będą mogli również zostać zakwalifikowani pacjenci, których terapia uległa zmianie np. w skutek hospitalizacji. Termin rozpoczęcia pilotażu planowany przez Ministerstwo Zdrowia przypada na III kwartał 2021 r.
Usługa Nowy Lek
Programy pilotażowe „Usługi Nowy Lek” realizowane są aktualnie we Włoszech, Norwegii, Finlandii, Irlandii, Portugalii i Szwecji. Świadczenie ma na celu m.in.: wsparcie pacjenta w rozpoczęciu leczenia przewlekłego nowym lekiem, poprawę przestrzegania zaleceń terapeutycznych, a także w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia i samoleczenia. Zgodnie z założeniem farmaceuta zakwalifikuje pacjenta do świadczenia na podstawie danych pozyskanych z Internetowego Konta Pacjenta (IKP). Rozpoczęcie pilotażu usługi planowane jest na III kwartał 2021 r.
Program Drobne Dolegliwości
Zespół ds. opieki farmaceutycznej przygotował zestawienie 162 rozpoznań zaliczanych do dolegliwości, które w większości mogą być leczone przez farmaceutę na wczesnym etapie. Choć w raporcie nie została określona jedna lista katalogu drobnych porad, w wielu przypadkach interwencja farmaceuty połączona z wydaniem odpowiedniego preparatu w znacznym stopniu może odciążyć system ochrony zdrowia. Zespół wskazał również, że usługa może być także ograniczona jedynie do porady, bez konieczności wydania konkretnego preparatu. Wdrożenie usługi planowane jest II kwartał 2021 r.
Recepta kontynuowana
Usługa ma na celu zapewnienie ciągłości leczenia oraz racjonalizację stosowania leków, co jest szczególnie ważne w okresie utrudnionego dostępu do lekarzy. Wystawienie recepty kontynuowanej przez farmaceutę powinno zostać połączone z prowadzeniem nadzoru nad wydawanymi w jej następstwie lekami. Zgodnie z harmonogramem, jej wdrożenie przypada na II kwartał 2021 r., natomiast sama usługa będzie mogła być realizowana 1 rok po wejściu w życie ustawy o zawodzie farmaceuty.
Programy profilaktyczne
Zdaniem ekspertów, rolą farmaceutów powinno być także aktywne wspieranie programu profilaktyki chorób krążenia poprzez m.in.: pomiar ciśnienia w aptece, określanie wskaźnika BMI oraz wsparcie działania Zintegrowanego Programu Profilaktycznego, który aktualnie przygotowany jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Usługa ma zostać wdrożona w trzecim kwartale 2021 r.
Szczepienia przeciwko grypie w aptekach
Raport wskazuje na niezbędne zmiany legislacyjne i organizacyjne umożliwiające wdrożenie usługi w aptekach i jej realizację przez farmaceutę. W dokumencie określone są także wytyczne dotyczące odpowiedniego przeszkolenia uprawniającego do wykonywania szczepień. Przyjęty model zakłada przeprowadzenie kwalifikacji do szczepienia oraz wystawienie recepty na szczepionkę lub rezygnację z posiadania recepty przez pacjenta. Zgodnie z założeniem usługa ma być finansowania ze środków publicznych. W związku z aktualnie trwającymi szkoleniami farmaceutów w zakresie wykonywania szczepień przeciw COVID-19 za którego realizacje odpowiada Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, znaczna grupa farmaceutów (ok. 7 tys. osób) nabędzie odpowiednie umiejętności zdecydowanie wcześniej. Pilotaż szczepień przeciw grypie w aptekach ma rozpocząć się we wrześniu br.
Wsparcie w zakładaniu IKP oraz inne usługi farmaceutyczne
Usługą, która z powodzeniem mogłaby być realizowana w ramach opieki farmaceutycznej jest wsparcie pacjenta w zakładaniu Internetowego Konta Pacjenta (IKP) – aplikacji, która udostępnia informacje o przeszłym, obecnym lub planowanym leczeniu i pozwala załatwić szereg spraw bez konieczności wizyty w przychodni lub poradni. Termin wdrożenia usługi nie jest jeszcze znany.
W zależności od bieżących potrzeb pacjentów i systemu ochrony zdrowia, lista usług może zostać poszerzona m.in. o profilaktykę chorób związanych z paleniem tytoniu, wydawanie leków stosowanych w leczeniu substytucyjnym, wsparcie pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe (nadciśnienie, astma i POChP, cukrzyca).
Farmaceuci wreszcie wykorzystają swój potencjał
Ustawa o zawodzie niewątpliwie stanowi przełom dla całego środowiska farmaceutów.
–Wejście w życie tej regulacji otwiera nowy rozdział w historii polskiej farmacji. Dzięki tej ustawie niewykorzystany do tej pory potencjał zawodowy farmaceutów wreszcie zostanie wykorzystany. Liczę, że ustawa stanowić będzie mocny grunt do kompleksowego wdrożenia i funkcjonowania usług z zakresu opieki farmaceutycznej, które umożliwią poprawę komfortu zdrowotnego pacjentów, samorealizację farmaceutów, a także racjonalizację wydatków przewidzianych na ochronę zdrowia. Wierzę, że wprowadzone zapisy, będą również chronić naszą niezależność i samodzielność w podejmowaniu decyzji zawodowych – podsumowuje Prezes NRA Elżbieta Piotrowska-Rutkowska.
Dokumenty do pobrania:
Ustawa o zawodzie farmaceuty – pobierz
Raport „Opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia” – pobierz
