Wakacyjny poradnik pierwszej pomocy
Wakacje są okresem urlopów, wypoczynku i oderwania od codziennej pracy. Zdecydowanie więcej czasu będziemy spędzać poza domem, co zwiększa prawdopodobieństwo doznania urazu. Formy aktywnego wypoczynku sprzyjają powstawaniu wypadków zwłaszcza wśród dzieci. Z kolei dla służb ratowniczych jest to okres wzmożonej pracy, związanej z większą liczbą interwencji. W wielu przypadkach działania ratownicze, zaliczane do pierwszej pomocy, powinniśmy podjąć sami. Możemy w ten sposób pomóc poszkodowanym uniknąć powikłań związanych z odniesionymi urazami.
Złamania, zwichnięcia oraz skręcenia stawów, stłuczenia i rany to jedne z najczęstszych uszkodzeń ciała, z jakimi możemy się spotkać w okresie wakacyjnym. W zdecydowanej większości przypadków nie zagrażają one życiu, ale sprawiają wiele bólu. Jeśli jednak siła powodująca uraz była znaczna, skutkiem może być poważne złamanie lub zwichnięcie, wymagające pilnego zaopatrzenia w warunkach szpitalnych.
Wszelkie działania ratownicze na miejscu zdarzenia należy rozpocząć od oceny bezpieczeństwa. Jeśli uznamy, że jest bezpiecznie dla nas i poszkodowanego, należy ocenić miejsce zdarzenia (ilość poszkodowanych, ich stan), oraz przystąpić do udzielania pomocy rannej osobie.
Trzeba pamiętać, że pierwszeństwo przed zaopatrywaniem złamań lub niewielkich zranień mają czynności ratujące życie, takie jak resuscytacja krążeniowo-oddechowa.***
Rozpoczynając zaopatrywanie poszkodowanego należy odsłonić uszkodzoną okolicę. J eśli ubranie utrudnia dostęp do miejsca urazu należy je zdjąć, jednak tylko tyle, na ile jest to konieczne. Jeśli uraz dotyczy jednej kończyny, zdejmowanie odzieży rozpoczynamy od kończyny zdrowej. Nie zawsze jest możliwe zdjęcie ubrania, wtedy aby dostać się do miejsca urazu, należy je rozciąć.
Stłuczeniem nazywamy mechaniczne uszkodzenie tkanek miękkich (tkanki podskórnej, mięśnia) w miejscu działania czynników zewnętrznych. Nie ulegają uszkodzeniu kości ani stawy. Pod wpływem urazu dochodzi do wylewu krwi w okolice uszkodzonej tkanki. W miejscu kontuzji pojawia się obrzęk, bolesność oraz nadwrażliwość na dotyk. Stłuczenie nie wymaga pomocy specjalisty. Z reguły wystarczającym postępowaniem jest stosowanie zimnych okładów zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz ograniczyć tworzący się obrzęk. Można w tym celu stosować okłady żelowe, preparaty schładzające (np. Reparil Ice, Altacet Ice, Icemix, Gelo Spray, Mueller Coolant), jak również domowe sposoby – np. żywność z chłodziarki owiniętą ręcznikiem. Schładzanie należy stosować nie dłużej jak dwa dni, przykładając okłady na około 30 minut. Kończynę, która uległa urazowi należy trzymać uniesioną. Dolegliwości bólowe należy ograniczać także poprzez zastosowanie ogólnie dostępnych leków przeciwbólowych (np. paracetamol, ibuprofen).
Zwichnięcia i skręcenia należą do poważniejszych urazów. Skręcenia polegają na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawu. Często dochodzić może także do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł lub chrząstki stawowej. Objawami skręcenia są silny ból w okolicy urażonego miejsca, pojawiający się obrzęk i krwiak. Do zwichnięcia dochodzi w przypadku przemieszczenia się względem siebie części stawów. Jeśli w obrębie stawu stwierdza się patologiczną ruchomość, zniekształcenie obrysu lub brak możliwości wykonania ruchu, należy koniecznie zgłosić się do najbliższego oddziału ratunkowego. Zwichnięcie stawu wymaga bowiem nastawienia i nierzadko dłuższego leczenia. Udzielając pierwszej pomocy poszkodowanemu należy ułożyć go w pozycji sprawiającej mu jak najmniej bólu, oraz w miarę możliwości i dostępnych środków unieruchomić kończynę. Nie należy podawać nic do jedzenia, ani do picia, gdyż niektóre zwichnięcia wymagają zaopatrzenia w znieczuleniu ogólnym.
Złamania są kolejną grupą urazów zdarzających się często w okresie wakacyjnym. Głównymi objawami złamania są: nieprawidłowe ułożenie kończyny, patologiczna ruchomość, ale także ból, obrzęk, krwiak. Jeśli podejrzewamy złamanie, należy postępować zgodnie z zasadą Potta. Mówi ona, że w przypadku złamania kości długiej unieruchamiamy tę kość oraz dwa sąsiednie stawy. Jeśli do złamania doszło w obrębie stawu, unieruchomić należy staw oraz dwie sąsiednie kości. Jeśli doszło do złamania otwartego – gdy kość przebiła tkankę podskórną i skórę – ranę należy dodatkowo zaopatrzyć jałowym opatrunkiem. Na czas transportu należy unieruchomić złamanie wszelkimi dostępnymi metodami. Można użyć drewnianych deseczek, linijek, zgiętej, grubej tektury oraz bandaży. Najprostszym sposobem unieruchomienia uszkodzonej kończyny dolnej jest jej dowiązanie do drugiej – zdrowej. Z kolei złamanie kończyny górnej można unieruchomić poprzez jej dowiązanie do tułowia lub umieszczenie w chuście trójkątnej. Założenie unieruchomienia w znacznym stopniu zmniejsza dolegliwości bólowe poszkodowanego, co jest niezmiernie ważne podczas transportu do szpitala.
Rana – to uszkodzenie tkanek, którym towarzyszy przerwanie ciągłości powłok ciała. Istnieje wiele rodzajów ran (cięta, kłuta, szarpana, miażdżona itd.), jednak zasady postępowania są podobne. Zaopatrzenie rany ma na celu zahamowanie krwawienia, ochronę przed zakażeniem oraz ochronę przed dodatkowymi urazami. Udzielanie pomocy rannemu należy rozpocząć od oceny jego stanu ogólnego. Jeśli stwierdzimy występowanie masywnego krwawienia zewnętrznego należy natychmiast je zatamować.
Groźniejszy w skutkach może być krwotok tętniczy. Nie zahamowanie takiego krwawienia zaraz po urazie może w krótkim czasie doprowadzić do wstrząsu hipowolemicznego i zatrzymania krążenia. Podstawową metodą postępowania w przypadku krwotoku tętniczego jest założenie opatrunku uciskowego. W krwawiące miejsce należy przyłożyć dużą ilość gazy i następnie mocno obwinąć bandażem. Krwawiącą kończynę należy unieść do góry. Jeśli opatrunek przesiąka krwią, należy dołożyć kolejną warstwę gazy i owinąć powtórnie bandażem. W przypadku krwotoku z części ciała, w których nie jest możliwe założenie opatrunku uciskowego (np. szyja), krwawienie należy tamować uciskiem własną dłonią. Pacjent z silnym krwotokiem tętniczym wymaga chirurgicznego opracowania rany, dlatego powinien być jak najszybciej przetransportowany do szpitala, najlepiej przez pogotowie ratunkowe.
W przypadku niewielkiego zranienia, ranę należy zdezynfekować i oczyścić za pomocą wody utlenionej. Możemy także oczyścić okolicę rany, usuwając brud, ziemię itp. Następnie należy przyłożyć w miejsce zranienia jałową gazę i całość owinąć bandażem. Nie wolno stosować takich materiałów jak lignina, wata (zanieczyszczają one ranę drobnymi włókienkami), ani używać do dezynfekcji roztworów spirytusowych oraz barwników (jeśli chory będzie wymagał pomocy specjalisty, utrudni to pracę chirurga). Nie wolno także dotykać samej rany palcami, ani usuwać tkwiącego w niej ciała obcego – jeśli dysponujemy materiałami opatrunkowymi wbite przedmioty należy ustabilizować.
ratownik medyczny
instruktor Pediatric Advanced Life Support
– TELEFONY ALARMOWE –
NUMER ALARMOWY NAD WODĄ – 601 100 100
TELEFON ALARMOWY – 112
POGOTOWIE RATUNKOWE – 999
STRAŻ POŻARNA – 998
POLICA – 997
(mg)